Vi chất dinh dưỡng (VCDD) là các chất mà cơ thể chúng ta chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng nếu thiếu hụt sẽ gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe. Đối với trẻ em, các VCDD rất cần thiết cho sự phát triển trí tuệ và thể chất. Đây là những chất tham gia vào việc xây dựng nên các tế bào, các mô, hệ thống miễn dịch của cơ thể và tham gia vào nhiều cơ chế hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể.

Một số VCDD quan trọng

   Có khoảng 90 các VCDD khác nhau cần thiết cho cơ thể, bao gồm các Vitamin tan trong nước như: Vitamin nhóm B, C; các Vitamin tan trong chất béo như: A, D, E, K và các chất khoáng như sắt, kẽm, Iốt, đồng, mangan, magiê...

   Vitamin A: cần cho sự tăng trưởng giúp sáng mắt, tăng cường hệ thống miễn dịch giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng. Khi thiếu Vitamin A sẽ gây quáng gà, khô mắt, loét giác mạc gây mù lòa, chậm tăng trưởng, dễ bị các bệnh nhiễm trùng như: viêm hô hấp, tiêu chảy, nhiễm trùng da.

   Sắt: Tham gia vào quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não cho nên khi trẻ bị thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu, làm giảm phát triển thể chất, trí tuệ, sức đề kháng của cơ thể đối với nhiễm trùng và giảm khả năng hoạt động thể lực.

          Kẽm: Là thành phần của hơn 300 Enzyme tham gia các hoạt động của cơ thể, giúp tăng hấp thu, tăng tổng hợp chất đạm, tăng cảm giác ngon miệng, tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp trẻ tăng trưởng chiều cao. Khi thiếu kẽm sẽ làm cho trẻ bị biếng ăn, dễ bị nhiễm trùng.

   Iốt:Chất cần thiết để tuyến giáp tổng hợp hóc-môn giáp, giúp cho sự tăng trưởng của cơ thể, sự hình thành và phát triển của não. Trẻ thiếu Iốt từ trong bào thai sẽ bị tổn thương não nặng nề như đần độn và bị các khuyết tật thần kinh khác. Trẻ thiếu lốt ở giai đoạn não phát triển nhanh, đặc biệt là dưới 2 tuổi cũng gây hậu quả nặng nề. Trẻ em tuổi học đường nếu bị thiếu Iốt sẽ giảm chỉ số thông minh, thành tích học tập giảm.

   Vitamin C: Có tác dụng giúp cho cơ thể chống oxy hóa rất tốt, nó tham gia vào nhiều hoạt động sống quan trọng của cơ thể như quá trình hình thành Collagen, kích thích ruột non hấp thụ sắt. Nếu thiếu Vitamin c sẽ dẫn đến hiện tượng sưng nướu răng, dễ chảy máu, dễ mắc bệnh, trẻ mệt mỏi khi hoạt động.

   Vitamin D và Canxi: có vai tròquan trọng trong quá trình hình thành, phát triển xương và răng. Thiếu Vitamin D và Canxi sẽ làm cho trẻ chậm mọc răng, ngủ không yên giấc, hay vặn mình, ra nhiều mồ hôi trộm, nhất là mồ hôi đầu.

   Vitamin nhóm B: có vai trò quantrọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng, tạo máu và hỗ trợ hệ thần kinh khỏe mạnh. Khi thiếu Vitamin nhóm B sẽ dẫn đến phù, da tay chân nóng và dễ viêm, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, tinh thần không phấn chấn.

   Các chất xơ: gồm nhiều loại khác nhau như: nhóm các chất xơ hòa tan có tác dụng kích hoạt tế bào, thải độc, kháng gốc tự do, tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa trong cơ thể; nhóm các chất xơ không hòa tan hay còn gọi là xơ đại thể, rất quan trọng trong quá trình tiêu hóa, tạo phân, chống táo bón và điều chỉnh các rối loạn trên đường tiêu hóa.

   VCDD là những chất rất cần thiết và quan trọng, tuy nhiên việc thiếu hay thừa VCDD cũng sẽ gây hại cho cơ thể

   Thừa các VCDD: khi cơ thể bị thừa các VCDD thì chúng sẽ được đào thải theo nhiều con đường ra ngoài nhưng có một sốcác VCDD khác sẽ bị tích lũy và gây nên một số biến chứng nguy hiểm như: nếu thừaVitamin A sẽ gây tổn thương võng mạc mắt thừa Vitamin C có thể lắng đọng thành sỏi Oxalat, thừa sắt gây ngộ độc sắt ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, những trường hợp này thường chỉ xảy ra do việc lạm dụng thuốc chứa các vi chất chứ việc dùng thực phẩm thì không ảnh hưởng gì.

   Thiếu các VCDD: một hiện tượng khá phổ biến và thường gặp ở nhiều người bình thường, nhất là ở những người đang bị bệnh, chấn thương, nhiễm khuẩn, phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em đang trong giai đoạn phát triển, người ăn kiêng, người gầy yếu suy kiệt...

   Đểphòng thiếu VCDD ở trẻ, các bà mẹ căn thực hiện những biện pháp sau:

-   Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và cho trẻ ăn bổ sung hợp lý bằng các loại thực phẩm và rau xanh.

-   Sử dụng 4 nhóm thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày.

-   Không bắt trẻ ăn kiêng khi bị bệnh.

-   Đảm bảo an toàn thực phẩm trong quá trình lựa chọn, chế biến và bảo quản thức ăn cho trẻ.

-   Cho trẻ trong độ tuổi uống Vitamin A đầy đủ theo quy định của ngành Y tế.

-   Tẩy giun định kỳ cho trẻ từ 24 - 60 tháng tuổi, thực hiện vệ sinh môi trường, vệ sinh ăn uống để phòng chống nhiễm giun sán.

-   Thường xuyên theo dõi cân nặng và chiều cao của trẻ để phát hiện sớm suy dinh dưỡng và thừa cân béo phì.

-   Ăn, uống đầy đủ và bổ sung thêm viên Sắt/Acid folic hoặc viên đa vi chất ở các bà mẹ trước và trong khi mang thai cần theo hướng dẫn.

-   Sử dụng muối Iốt trong chế biến thức ăn.

Tác giả: TT - GDSK