THA là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim... làm cho hàng trăm ngàn người bị liệt, tàn phế hoặc mất sức lao động mỗi năm. Các bệnh tim mạch này đang là nguyên nhân gây tử vong số một tại Việt Nam (chiếm tới 33% tổng số ca tử vong toàn quốc). Hầu hết những người bị THA không có biểu hiện triệu chứng nào cả và thậm chí họ còn không biết mình bị bệnh, vì vậy THA được gọi là "Kẻ giết người thầm lặng”.

          THA có nguyên nhân từ dinh dưỡng không hợp lý, thiếu hoạt động thể lực, hút thuốc và lạm dụng rượu, bia. Theo kết quả điều tra của Bộ Y tế năm 2015, có 45% nam giới hút thuốc; 77% nam giới uống rượu, bia và gần một nửa uống ở mức nguy hại; hơn một nửa dân số ăn thiếu rau/trái cây; người dân ăn muối nhiều gấp hai làn so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới và có khoảng 1/3 người trưởng thành thiếu hoạt động thể lực. Đây là những yếu tố nguy cơ chính gây THA hoặc làm cho bệnh tiến triển nặng gây biến chứng tim mạch, đột quỵ.

    Khi nào được gọi là THA?

    Huyết áp (HA) là áp lực máu cần thiết tác động lên thành động mạch để đưa máu đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể. Bình thường HA tối đa dao động từ 90-139mmHg và số đo HA tối thiểu bình thường từ 60- 89 mmHg. HA được gọi là tăng khi HA tâm thu >140mmHg và/hoặc HA tâm trương >90mmHg sau khi đo lặp đi lặp lại nhiều lần và đúng cách. Dưới 40 tuổi, HA 145/80; dưới 50 tuổi, HA 150/80; dưới 60 tuổi HA 160/90 và trên 60 tuổi, HA 165/95 được coi là có khuynh hướng THA.

    Vì HA có thể lên xuống trong những điều kiện nhất định nên để biết một người có bị THA hay không thì không thể xác định qua một lần đo mà phải đo nhiều lần trong ngày, thậm chí là trong tháng. Khi đo, bệnh nhân phải tuân thủ những yêu cầu như không hút thuốc lá hoặc uống cà phê 15-30 phút trước khi đo, tinh thần thoải mái... và bác sĩ phải thực hiện đo đúng phương pháp.

    Xử trí khi bị THA

    Bản chất của bệnh THA là không có triệu chứng điển hình. Nếu không dùng máy để đo HA thì hầu như rất khó phát hiện. Tuy nhiên, cũng có 1 số trường hợp bệnh nhân có những triệu chứng do tăng áp lực máu lên não như nhức đầu nhiều, mặt đỏ, tai ù, mắt nhìn mờ, chóng mặt, nôn mửa. Tốt nhất nên kiểm tra HA bằng máy hoặc tìm sự trợ giúp của nhân viên y tế gần nhà. Để bệnh nhân nằm nghỉ trong tư thế thoải mái rồi tiến hành đo HA. Sau 5-7 phút nằm nghỉ lại tiếp tục đo lần hai, nếu HA vẫn cao như trị số ban đầu (khoảng 160/100) thì nên uống thuốc hạ HA (người bệnh THA cần có sẵn thuốc ở nhà theo đơn của bác sĩ). Tuy nhiên cần lưu ý rằng, không được quá vội vàng cho bệnh nhân uống thuốc hạ HA khi mới đi ngoài nắng nóng về hoặc đang lúc nóng giận... sẽ rất nguy hiểm. Những trường hợp như vậy, chưa chắc HA nền đã cao mà nhiều khi do yếu tố môi trường, thời tiết, tâm lý có thể gây THA giả tạo.

    Chú ý:

     + Khi HA đột ngột tăng cao, bệnh nhân nên thả lỏng cơ thể, giữ tâm lý ổn định, không nên nói nhiều, không nên quá xúc động (quá vui hoặc nóng giận).

     + Người nhà không nên vì quá lo lắng mà tập trung lại hỏi han bệnh nhân quá nhiều. Người bệnh cũng không nên hoạt động gắng sức mà cần nằm nghỉ nơi yên tĩnh. Trong trường hợp HA không hạ sau nghỉ ngơi thì cần đưa đến bệnh viện để được xử trí kịp thời.

     + Không sử dụng đường (trà đường, nước đường...); tuyệt đối không ăn mặn, không hút thuốc lá hoặc uống rượu, bia trong lúc lên cơn THA vì chúng dễ làm HA tăng cao hơn.

     Để phòng chống nguy cơ THA, Bộ Y tế khuyến cáo cộng đồng:

1.  Có chế độ dinh dưỡng lành mạnh, kiểm soát cân nặng của mình.

2.  Tăng cường ăn rau và trái cây.

3.  Giảm ăn muối xuống dưới 5g/ngày.

4.  Tích cực vận động thể lực ít nhất 30 phút mỗi ngày.

5.  Không hút thuốc, hạn chế rượu, bia.

6.  Đo HA thường xuyên là biện pháp đơn giản và quan trọng nhất để phát hiện sớm THA, đặc biệt đối với người trên 40 tuổi. Mỗi người hãy nhớ sổ đo HA của mình.

7.  Người mắc THA nên tuân thủ việc dùng thuốc và thực hiện đẩy đủ chế độ dinh dưỡng, vận động theo lời khuyên của thầy thuốc.