Giới thiệu
Hóa chất diệt côn trùng là bất kì chất, hợp chất hay vi sinh vật nào dùng để đẩy lùi, tiêu diệt hoặc kiểm soát bất kì loài côn trùng có hại ảnh hưởng đến sản xuất, chế biến, vận chuyển, lưu trữ, tiếp thị thực phẩm, gỗ, hàng hóa nông nghiệp và sản phẩm thức ăn chăn nuôi, hoặc có thể được dùng để kiểm soát côn trùng kí sinh trên cơ thể động vật.

Hiện 4 nhóm hoá chất diệt côn trùng đã và đang được sử dụng trên thế giới. Đó là nhóm Clo hữu cơ mà đại diện là DDT,  Lindane, 666. Nhóm Phospho hữu cơ bao gồm các hoạt chất có tên Malathion, Fenithrothion, Chlopyrifos-methy, Pirimiphos-methyl. Nhóm Carbamat gồm các hoạt chất Propoxur, Bendiocarb. Nhóm Pyrethroid gồm: Permethrin, Cypermethrin, Lambda-cyhalothrin, Alpha-cypermethrin, Deltamethrin, Entofenprox … đã đem lại cho nhân loại thành quả lớn lao trong phòng chống côn trùng truyền bệnh và gây hại trong y tế và nông nghiệp.

Điều đáng lưu tâm bốn nhóm hóa chất này đã và đang sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp và y tế gia dụng. Vô hình chung các loài côn trùng trong hệ sinh thái bị áp lực chọn lọc và phát triển tính kháng với hóa chất, đặc biệt các loài muỗi truyền bệnh cho người ở nhiều nước trên thế giới trong đó có nước ta.
Tuy vậy, theo Thông tư 25/2011/TT- BYT, ngày 26/6/2011 của Bộ Y tế về việc Ban hành danh mục hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong gia dụng và y tế được phép đăng ký sử dụng, đăng ký hạn chế sử dụng và cấm sử dụng tại Việt Nam thì nhóm Clo hữu cơ, nhóm Carbamat, nhóm Phospho hữu cơ là những nhóm có quy định hạn chế sử dụng tại Việt Nam. Như vậy, chỉ còn nhóm Pyrethroid là được phép sử dụng rộng rãi tại Việt Nam.

Nhóm Pyrethroids là nhóm hóa chất sử dụng thay thế đã và đang được sử dụng rộng rãi từ năm 1990 đến nay. Các hóa chất nhóm Pyrethroid là dẫn xuất có nguồn gốc tự nhiên từ cây hoa họ cúc tênChrysanthemum cinerariefolium và C.roseum, chứa nhiều hoạt chất pyrethrin có độc tính cao đối với côn trùng nhưng có độc tính thấp với động vật máu nóng. Đặc tính chung của các hóa chất thuộc nhóm Pyrethroid là có tác dụng chọn lọc cao, diệt được các loại côn trùng kháng hóa chất nhóm phospho hữu cơ và carbamat nhưng độc với cá và động vật thuỷ sinh khác.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo việc sử dụng hóa chất trong kiểm soát côn trùng không phải là biện pháp chính trong kiểm soát côn trùng. Chỉ sử dụng hóa chất diệt côn trùng khi có chỉ định của cơ quan chuyên môn như trong phòng chống dịch và nơi có nguy cơ cao; phải nắm vững sinh thái của loài côn trùng cần xử lý trước khi quyết định sử dụng hóa chất để diệt và phải đảm bảo an toàn khi sử dụng hóa chất.
Để có cơ sở lựa chọn hóa chất diệt muỗi trong phòng chống sốt xuất huyết Dengue tại Hà Nội,  hàng năm TTYT Dự phòng Hà Nội đã chủ động tiến hành đánh giá mức độ kháng của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và hiệu lực diệt muỗi của hóa chất được Bộ Y tế cho phép sử dụng trong diệt véc tơ phòng chống sốt xuất huyết. Kết quả cho thấy đến năm 2017, nhóm Deltamethrin (hiện tại đang sử dụng hóa chất có tên thương mại là Hantox-200) vẫn còn hiệu lực diệt tốt; nhóm Permethrin (tên thương mại là Hanpec-50EC) ở mức diệt trung bình từ năm 2016.
Căn cứ trên các quy định của Bộ Y tế và thực tế kết quả khảo nghiệm hiệu lực diệt muỗi của hóa chất, trong 2 năm qua TTYT Dự phòng Hà Nội đã lựa chọn và sử dụng những hóa chất diệt muỗi nhóm Permethrin gồm Hanpec, Per UK; nhóm Deltamethrin gồm Hantox-200, Delta plus; Perda Mix cho công tác phòng nỗ hu sốt xuất huyết. Trong năm 2016 và 7 tháng năm 2017, TTYT Dự phòng Hà Nội đã sử dụng 6893 lít hóa chất, trong đó riêng 7 tháng năm 2017 là 3103 lít.
Hóa chất nhóm Permethrin, Deltamethrin nói trên được sử dụng phun ULV bằng máy phun đeo vai và phun máy phun cỡ lớn đặt trên ô tô trong diệt muỗi phòng chống sốt xuất huyết. Còn hóa chất Perda Mix được dùng để phun tồn lưu.

Để phun diệt muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết, TTYT Dự phòng Hà Nội và TTYT các quận, huyện đang áp dụng kỹ thuật phun không gian với hạt có kích thước cực nhỏ dưới 30µm (phun ULV) theo tiêu chuẩn, quy trình kỹ thuật được quy định tại Quyết định số 3711/QĐ-BYT ngày 19/9/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế và các hướng dẫn chuyên môn của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương.

Phun diệt muỗi sốt rét, viêm não Nhật Bản và các côn trùng khác áp dụng kỹ thuật phun tồn lưu bề mặt nơi muỗi đậu nghỉ theo tiêu chuẩn và quy trình kỹ thuật của viện Sốt rét - Ký sinh trùng và Côn trùng, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương.