Bên cạnh đó, toàn quốc hiện có 312 phòng khám ngoại trú và 526 điểm cấp phát thuốc ARV tại xã, phường, tăng 8 cơ sở so với cuối năm 2014. Chương trình điều trị cũng đã được triển khai tại 23 trại giam và 33 trung tâm 06. 6 tỉnh đã kiện toàn các phòng khám điều trị ARV, chính thức lồng ghép vào các bệnh viện. 

 Nhiều khó khăn trong chương trình điều trị ARV

 Việc đảm bảo duy trì điều trị ARV gặp rất nhiều khó khăn khi các nhà tài trợ cắt giảm về địa bàn hỗ trợ, nguy cơ bệnh nhân không có thuốc điều trị khi không có dự án, trong khi đầu tư nội địa cho khoảng 5% bệnh nhân điều trị hiện nay đã chiếm 20% nguồn kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia.

 Một thách thức rất lớn hiện nay là tỷ lệ người nhiễm HIV được tiếp cận với điều trị ARV. Tiêu chuẩn điều trị ARV đã được mở rộng, tuy nhiên chỉ có trên 40% người nhiễm HIV còn sống trong năm 2014 được tiếp cận với thuốc điều trị bằng ARV. Trong khi đó việc điều trị ARV sớm có tác động rất mạnh trong việc giảm AIDS, giảm tử vong và giảm nhiễm HIV mới. 

 Bên cạnh đó, công tác kiện toàn các cơ sở điều trị diễn ra chậm, bảo hiểm y tế chưa thực hiện chi trả cho điều trị HIV/AIDS trong bối cảnh các nhà tài trợ cắt giảm mạnh nguồn viện trợ hiện nay là khó khăn lớn cho việc bảo đảm bền vững chương trình điều trị HIV.

 Với thuốc ARV, từ năm 2015 trở về trước thuốc ARV từ các nguồn viện trợ quốc tế được Bộ Y tế điều phối và cấp cho các tỉnh, thành phố theo nhu cầu cụ thể. Tuy nhiên, theo yêu cầu của nhà tài trợ, từ năm 2016, thuốc ARV từ nguồn hỗ trợ quốc tế chỉ tập trung cho 30 tỉnh, các tỉnh còn lại cần phải được nguồn ngân sách trong nước bảo đảm. Đồng thời, các nhà tài trợ không tăng mạnh bệnh nhân mới điều trị ARV từ năm 2016 và chưa có cam kết hỗ trợ sau năm 2017.

 Ngoài ra, thị trường cung ứng thuốc ARV trong nước còn hạn chế, hiện không có đơn vị nào cung ứng thuốc ARV viên kết hợp dùng phổ biến hiện nay, thuốc ARV phác đồ bậc 2 và thuốc ARV cho trẻ em. Tất cả các vấn đề này đang là khó khăn rất lớn đối với chương trình điều trị trong bối cảnh hướng đến năm 2030, đạt mục tiêu 90% người nhiễm HIV được điều trị ARV theo cam kết của chính phủ.

 Trong khi đó, năm 2015 tổng nhu cầu kinh phí cần mua thuốc ARV để điều trị cho 109.000 bệnh nhân là 422 tỷ đồng. Chương trình hỗ trợ khẩn cấp của tổng thống Mỹ (PEPFAR) và Quỹ Toàn cầu đã cam kết hỗ trợ 337 tỷ đồng để cung cấp thuốc ARV điều trị cho bệnh nhân ở 30 tỉnh trọng điểm. Nguồn kinh phí trong nước cần bổ sung là 85 tỷ đồng cho 33 tỉnh, thành còn lại, trong đó dự kiến 25 tỷ đồng từ kinh phí đầu tư cho Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống HIV/AIDS. Như vậy, số kinh phí còn thiếu để mua thuốc ARV cho các bệnh nhân HIV/AIDS năm 2015 là 60 tỷ đồng.

 Các rào cản về tài chính, xã hội, địa lý đang ảnh hưởng đến mở rộng điều trị ARV, đặc biệt khu vực vùng sâu, vùng xa, tỷ lệ bệnh nhân điều trị muộn còn cao, 34% bệnh nhân bắt đầu điều trị khi tế bào CD4 dưới 100. Khó khăn trong triển khai điều trị toàn diện cho bệnh nhân đồng nhiễm lao, viêm gan. Hạn chế việc sử dụng xét nghiệm đo tải lượng vi rút trong theo dõi điều trị. Việc mua sắm thuốc trong nước cho tất cả loại thuốc ARV khó thực hiện, giá thành trong nước còn cao so với các dự án mua từ các nguồn quốc tế.

 95% tiền chi cho thuốc kháng ARV từ nguồn viện trợ

 Ông Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV cho biết, 95% tiền chi cho thuốc kháng ARV là từ viện trợ. Từ khi Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình, các nhà tài trợ bắt đầu cắt giảm và cắt giảm rất nhanh thời gian vừa rồi. Hiện chỉ còn hai nguồn chính là Quỹ Toàn cầu phòng chống lao, sốt rét và HIV/AIDS và PEPFAR. Nhưng cả hai nguồn này cũng chỉ cam kết đến năm 2017 và chưa cam kết thêm. Ngành y tế đang hy vọng các tổ chức này sẽ gia hạn sau năm 2017.

 Trước mắt, để giải quyết vấn đề về kinh phí, mới đây Bộ Y tế đã trình Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm đề xuất nhu cầu bổ sung 60 tỷ đồng mua thuốc ARV. Về lâu dài, để bảo đảm hiệu quả và đẩy mạnh chương trình điều trị ARV, Bộ Y tế đang tiếp tục mở rộng chương trình điều trị nhằm lồng ghép và đưa dịch vụ điều trị ARV về cộng đồng, tăng khả năng tiếp cận, tăng tính thuận tiện cho người bệnh. Đồng thời, triển khai thí điểm mô hình điều trị ARV cho 7 tỉnh miền núi, phát hiện người nhiễm HIV và điều trị ngay không phụ thuộc tế bào CD4.

 Ngành y tế cũng chỉ đạo các địa phương kiện toàn mạng lưới phòng khám ngoại trú điều trị HIV/AIDS nhằm bảo đảm tính bền vững và thực hiện chi trả điều trị HIV/AIDS qua bảo hiểm y tế sau khi nguồn viện trợ kết thúc.

 Trong 6 tháng cuối năm, ngành y tế xác định các khu vực địa lý ưu tiên tại các tỉnh, mở rộng việc tiếp cận xét nghiệm HIV, kết nối điều trị, điều trị ARV sớm; mở rộng điều trị ARV trong trại giam; tăng cường phối hợp HIV/lao, tăng điều trị ARV cho bệnh nhân HIV/lao và xây dựng quy chế phối hợp giữa hệ thống HIV và sức khỏe sinh sản trong thực hiện can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

TTGDSK